Ketamina okazała się skuteczna w leczeniu depresji opornej na leczenie

Depresja to poważne zaburzenie psychiczne, które dotyka miliony ludzi na całym świecie. Charakteryzuje się głębokim smutkiem, utratą zainteresowania lub przyjemności, uczuciem winy lub niską samooceną, zaburzeniami snu lub apetytu, uczuciem zmęczenia oraz brakiem koncentracji. W Polsce, podobnie jak w innych krajach, poszukiwane są skuteczne metody leczenia tej choroby, a jedną z nowych i obiecujących terapii jest leczenie ketaminą.

Czym jest Ketamina?

Ketamina, znana głównie ze swojego zastosowania jako środek znieczulający, w ostatnich latach zyskała znaczenie w kontekście leczenia depresji lekoopornej. Jej unikalny mechanizm działania odróżnia ją od tradycyjnych leków przeciwdepresyjnych, otwierając nowe możliwości terapeutyczne dla pacjentów, którzy nie odpowiadają na standardowe metody leczenia.

Ketamina została odkryta w latach 60. XX wieku i szybko znalazła zastosowanie w medycynie jako środek znieczulający. Stosowano ją ze względu na jej właściwości dysocjacyjne, które umożliwiają odseparowanie świadomości pacjenta od bólu, bez wpływu na funkcje oddechowe i krążeniowe. Z tego powodu była chętnie używana w sytuacjach wymagających szybkiego i bezpiecznego znieczulenia, na przykład w medycynie ratunkowej.

- Advertisement -

Unikalność ketaminy polega na jej zdolności do blokowania receptorów NMDA (N-metylo-D-asparaginianowych), które są częścią układu glutaminergicznego w mózgu. Receptory te odgrywają kluczową rolę w regulacji neuroprzekaźnika glutaminianu, który jest najbardziej obfitym szybkim pobudzającym neuroprzekaźnikiem w ośrodkowym układzie nerwowym.

Główna hipoteza mówi, że blokowanie receptorów NMDA przez ketaminę prowadzi do zwiększenia uwalniania glutaminianu. To z kolei aktywuje szlaki związane z neurotropowymi czynnikami wzrostu, takimi jak czynnik wzrostu nerwów (BDNF), co przyczynia się do neurogenezy – tworzenia nowych połączeń neuronalnych. Jest to istotne, ponieważ uważa się, że depresja może być związana z atrofią niektórych obszarów mózgu, w tym hipokampa.

Najbardziej znaczącym i intrygującym aspektem leczenia depresji ketaminą jest szybkość, z jaką przynosi ulgę w objawach. W przeciwieństwie do tradycyjnych antydepresantów, które wymagają tygodni, a nawet miesięcy, aby zadziałać, ketamina może przynieść znaczącą poprawę nastroju i zmniejszenie objawów depresyjnych już w ciągu kilku godzin od podania.

Ketamina, poprzez swoje działanie na receptory NMDA i wpływ na układ glutaminergiczny, otwiera nowe perspektywy w leczeniu depresji. Stosowana w kontrolowanych warunkach medycznych, może oferować szybką i skuteczną pomoc dla pacjentów z lekooporną depresją, potencjalnie przyczyniając się do zmniejszenia ryzyka samobójstw.

Mimo że ketamina jest stosunkowo bezpieczna, jej użycie w leczeniu depresji nie jest wolne od potencjalnych skutków ubocznych. Do najczęściej zgłaszanych należą uczucie dysocjacji, zmiany w percepcji, łagodne halucynacje oraz krótkotrwałe zwiększenie ciśnienia krwi i tętna w trakcie infuzji. Dlatego ważne jest, aby leczenie ketaminą było prowadzone pod ścisłym nadzorem medycznym, z odpowiednią oceną ryzyka i korzyści.

Podsumowując, ketamina jako leczenie depresji lekoopornej stanowi przełom w psychiatrii, oferując nową nadzieję dla pacjentów, którzy nie reagują na tradycyjne metody leczenia. Jej unikalny mechanizm działania i szybkość przynoszenia ulgi w objawach czynią ją obiecującym narzędziem w walce z tą trudną do leczenia chorobą. Jednakże, jak w przypadku każdej terapii, ważna jest ostrożność i indywidualne podejście do pacjenta.

Ketamina w leczeniu depresji: Perspektywa naukowa

Badania nad wpływem ketaminy na depresję lekooporną są prowadzone od ponad dwóch dekad. Wyniki tych badań są obiecujące, pokazując, że ketamina może szybko złagodzić objawy depresji, nawet w ciągu kilku godzin od podania. Co ważne, efekt ten może być długotrwały, co otwiera nowe możliwości w leczeniu osób z ciężką, lekooporną formą depresji.

W badaniu przeprowadzonym przez zespół z Massachusetts General Brigham, obejmującym 403 pacjentów, okazało się, że 55% osób otrzymujących leczenie ketaminą doświadczyło trwałej poprawy w objawach depresji bez istotnych skutków ubocznych. To badanie, opublikowane w „New England Journal of Medicine”, porównywało ketaminę podawaną w niskich dawkach do elektrowstrząsów w leczeniu depresji lekoopornej, niepsychotycznej. Pacjenci byli leczeni przez trzy tygodnie, otrzymując ketaminę dwa razy w tygodniu lub elektrowstrząsy trzy razy w tygodniu, a następnie obserwowano ich przez sześć miesięcy. Ketamina nie była związana ze skutkami ubocznymi innymi niż przejściowe doznania dysocjacyjne podczas leczenia​​.

Inne badanie dotyczyło esketaminy, wersji molekularnej ketaminy. W badaniu tym 70% pacjentów z depresją lekooporną, którzy otrzymali esketaminę w połączeniu z doustnym antydepresantem, doświadczyło znaczącej poprawy, w porównaniu z nieco ponad połową w grupie placebo. Esketamina, zatwierdzona przez FDA, działa podobnie do ketaminy, ale jej chemia umożliwia silniejsze wiązanie z receptorami NMDA glutaminianu, co czyni ją dwu- do pięciokrotnie silniejszą. Z tego powodu pacjenci potrzebują mniejszych dawek esketaminy niż ketaminy. Esketamina, dostępna w formie sprayu do nosa, jest łatwiejsza w stosowaniu ambulatoryjnym i może być bardziej dostępna dla pacjentów niż terapie z użyciem ketaminy podawanej dożylnie​​.

Te badania ukazują obiecujące wyniki ketaminy i esketaminy w leczeniu depresji lekoopornej, wskazując na ich potencjał jako alternatywne opcje terapeutyczne dla pacjentów, którzy nie odpowiadają na standardowe leczenie. Pomimo pozytywnych wyników, ważne jest podejście holistyczne do leczenia depresji, które może obejmować zarówno farmakoterapię, jak i terapię behawioralną.

Leczenie ketaminą w Polsce

W Polsce ketamina jest zarejestrowana jako środek znieczulający, stosowany przede wszystkim w zabiegach chirurgicznych. Jednak jej wykorzystanie w terapii depresji lekoopornej odbywa się w ramach tzw. leczenia off-label, czyli poza wskazaniami rejestracyjnymi. Badania nad wpływem ketaminy na osoby z depresją lekooporną są prowadzone od ponad 20 lat, co czyni tę terapię sprawdzoną i dokładnie przebadaną.

Mechanizm działania ketaminy w leczeniu depresji różni się od typowych leków przeciwdepresyjnych. Jej działanie polega na blokowaniu receptorów glutaminergicznych NMDA, co reguluje dostępność neuroprzekaźnika glutaminianu w mózgu. Dzięki temu efekt przeciwdepresyjny osiągany jest poprzez pośredniczenie w przekazywaniu sygnałów przez inne neuroprzekaźniki i receptory.

Ketamina podawana jest w postaci wlewów dożylnych, zazwyczaj w dawce 0,5 mg na 1 kg masy ciała pacjenta, trwających około 40 minut. Leczenie podstawowe często składa się z serii trzech wlewów tygodniowo podawanych w czasie do 4 tygodni, a następnie następuje ocena skuteczności terapii i ewentualne zaplanowanie leczenia podtrzymującego.

Aby zakwalifikować się do leczenia ketaminą, pacjenci muszą spełniać określone kryteria. Przede wszystkim wymagane jest rozpoznanie nawracających zaburzeń depresyjnych (kod F33 wg klasyfikacji ICD-10) oraz charakter lekooporny aktualnego epizodu depresji. Leczenie dwoma kolejnymi lekami przeciwdepresyjnymi w standardowej dawce przez odpowiedni okres czasu (4-6 tygodni) bez udokumentowanej odpowiedzi jest również brane pod uwagę przy kwalifikacji.

W przypadku lekooporności zaburzeń depresyjnych, czyli w sytuacji gdy do leczenia wykorzystano dwie lub więcej kuracje przeciwdepresyjne z różnych grup lekowych i trwały one przez odpowiedni czas nieprzynosząc satysfakcjonującego efektu, stosowanie ketaminy jest nie tylko legalne ale i określone jako wskazana terapia według wytycznych Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.

Ile kosztuje leczenie ketaminą?

Ketamina staje się coraz bardziej popularna w leczeniu depresji, szczególnie w jej lekoopornej formie. Zainteresowanie tą formą terapii wiąże się również z potrzebą zrozumienia kosztów leczenia. W jednej z polskich klinik ketaminowych, cennik przedstawia się następująco:

1. Pierwsza konsultacja psychiatryczna / Kwalifikacja do leczenia zabiegowego (Ketamina, TMS): Koszt waha się od 300 do 400 PLN. Ta konsultacja jest kluczowa do oceny, czy pacjent kwalifikuje się do terapii ketaminą.
2. Leczenie zabiegowe ketaminą – Pakiet STANDARD: Obejmuje 12 zabiegów ketaminy dożylnej oraz 12 sesji integracji psychodelicznej. Cena tego pakietu wynosi 13000 PLN, płatna w dwóch ratach. Dla pacjentów anglojęzycznych cena pakietu wynosi 15200 PLN.
3. Pojedyncza infuzja – Zabieg przypominający ketaminą: Dla pacjentów, którzy potrzebują pojedynczej sesji terapeutycznej, koszt wynosi 1000 PLN.
4. Sesja psychoterapii lub integracji psychodelicznej: Cena za sesję wynosi od 200 do 250 PLN, oferując wsparcie psychoterapeutyczne w procesie leczenia.
5. Integracja psychodeliczna po Zabiegu: W przypadku potrzeby dodatkowej sesji integracji psychodelicznej w języku angielskim, koszt wynosi 400 PLN.

Warto podkreślić, że ceny mogą różnić się w zależności od kliniki i specyfiki oferowanego leczenia. Ponadto, koszt leczenia ketaminą powinien być rozważany w kontekście potencjalnych korzyści terapeutycznych, szczególnie dla pacjentów z depresją lekooporną. Ważne jest, aby przed podjęciem decyzji o leczeniu, pacjenci dokładnie omówili wszystkie aspekty terapii, w tym koszty, z lekarzem lub specjalistą.

Czy terapia ketaminą jest refundowana?

Od 1 lipca 2023 roku w Polsce wdrożony zostaje nowy program lekowy, który obejmuje refundację leczenia depresji lekoopornej przy użyciu esketaminy. Kuracja ta, która została dopuszczona do stosowania w Unii Europejskiej w 2019 roku, ma charakter towarzyszący dotychczasowej farmakoterapii pacjenta.

Refundacja będzie dostępna dla pacjentów spełniających określone kryteria, między innymi brak pozytywnych rezultatów terapii co najmniej dwoma lekami antydepresyjnymi. Program jest planowany na dwa lata, a terapia esketaminą może przynosić efekty bardzo szybko. Skuteczność esketaminy u pacjentów z depresją lekooporną wynosi około 40%.

Kiedy rozważyć leczenie ketaminą?

Rozważenie leczenia ketaminą staje się opcją dla pacjentów, którzy nie odpowiadają na standardowe leczenie antydepresyjne. Jest to szczególnie istotne w przypadku osób zmagających się z ciężkimi epizodami depresyjnymi, które znacząco wpływają na ich codzienne funkcjonowanie i jakość życia. Poniżej przedstawiam kilka kluczowych czynników, które należy wziąć pod uwagę, decydując o zastosowaniu ketaminy w leczeniu depresji:

1. Depresja lekooporna

• Definicja: Depresja lekooporna oznacza brak poprawy po zastosowaniu co najmniej dwóch różnych rodzajów standardowych leków antydepresyjnych przyjmowanych w odpowiednich dawkach i przez odpowiedni czas.
• Dane statystyczne: Według badań, część pacjentów z depresją nie reaguje na tradycyjne leczenie antydepresyjne, co czyni leczenie ketaminą atrakcyjną alternatywą.

2. Ciężkie epizody depresyjne

• Znaczenie: Osoby z ciężkimi epizodami depresyjnymi mogą doświadczać intensywnych objawów, takich jak głęboki smutek, utrata zainteresowania aktywnościami, które wcześniej sprawiały przyjemność, problemy ze snem, zmiany apetytu, uczucie beznadziei i myśli samobójcze.
• Rola ketaminy: Ketamina może oferować szybką ulgę w objawach, co jest szczególnie ważne w przypadku osób z ciężką depresją, które potrzebują natychmiastowej pomocy.

W przeciwieństwie do tradycyjnych antydepresantów, które mogą wymagać tygodni lub miesięcy, aby zadziałać, ketamina może przynieść znaczną poprawę w ciągu kilku godzin od podania. Szybkie działanie ketaminy jest kluczowe dla pacjentów w stanie kryzysowym, gdzie szybka interwencja może być niezbędna.

Potencjalne korzyści i ryzyka

Leczenie ketaminą w depresji może przynieść szereg korzyści, ale równocześnie wiąże się z pewnymi ryzykami i potencjalnymi skutkami ubocznymi. Poniżej przedstawiam szczegółowy przegląd potencjalnych korzyści i ryzyka związanego z terapią ketaminą:

Potencjalne korzyści

1. Szybka ulga w objawach depresji: Jedną z największych zalet ketaminy jest jej zdolność do szybkiego łagodzenia objawów depresji, często już w ciągu kilku godzin od podania. Jest to szczególnie istotne dla pacjentów w stanie kryzysowym.
2. Efektywność w depresji lekoopornej: Ketamina okazała się skuteczna w przypadkach depresji lekoopornej, gdzie tradycyjne leki antydepresyjne nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.
3. Wpływ na neuroplastyczność: Badania sugerują, że ketamina może stymulować neuroplastyczność, co oznacza tworzenie nowych połączeń nerwowych w mózgu, co może mieć długotrwałe korzyści terapeutyczne.
4. Poprawa jakości życia: Dla wielu pacjentów, ulga w objawach depresji może prowadzić do znaczącej poprawy jakości życia, w tym lepszego funkcjonowania w życiu codziennym i zawodowym.

Ryzyka i skutki uboczne

1. Przejściowe doznania dysocjacyjne: Najczęstszym skutkiem ubocznym leczenia ketaminą jest doświadczanie przejściowych stanów dysocjacji, które mogą obejmować uczucie odrealnienia lub halucynacje.
2. Potencjalne zagrożenia dla zdrowia psychicznego: U niektórych pacjentów, szczególnie tych z historią zaburzeń psychicznych, ketamina może wywołać niepożądane reakcje psychiczne.
3. Ryzyko uzależnienia: Chociaż ketamina jest stosowana w kontrolowanych warunkach medycznych, istnieje pewne ryzyko uzależnienia, szczególnie przy nieodpowiednim stosowaniu.
4. Wpływ na ciśnienie krwi i tętno: W trakcie infuzji ketaminy może dojść do krótkotrwałego zwiększenia ciśnienia krwi i tętna.
5. Potrzeba monitorowania: Ze względu na możliwe skutki uboczne, leczenie ketaminą powinno odbywać się pod ścisłym nadzorem medycznym, z regularnym monitorowaniem stanu pacjenta.

Podczas rozważania leczenia ketaminą, ważne jest, aby skonsultować się ze specjalistą w celu oceny potencjalnych korzyści i ryzyka. Decyzja o terapii powinna być podjęta indywidualnie dla każdego pacjenta, biorąc pod uwagę jego historię choroby, obecne objawy oraz ogólne funkcjonowanie.

Podsumowanie i przyszłość ketaminy

Rozwój terapii ketaminą w leczeniu depresji jest obiecującym kierunkiem w psychiatrii, szczególnie w kontekście depresji lekoopornej. W przyszłości można oczekiwać, że terapia ta będzie coraz szerzej stosowana, dzięki rosnącej liczbie badań potwierdzających jej skuteczność. Oto kilka aspektów, które mogą wpłynąć na przyszłość leczenia depresji ketaminą:

Rozwój klinik ketaminowych

1. Powszechność dostępu: W miarę wzrostu popularności i zrozumienia skuteczności ketaminy, coraz więcej klinik ketaminowych może powstać, oferując leczenie osobom z depresją lekooporną.
2. Specjalizacja leczenia: Kliniki ketaminowe zapewniają specjalistyczną opiekę i nadzór medyczny, co jest kluczowe ze względu na potencjalne skutki uboczne i indywidualne reakcje na leczenie.

Innowacje w dostarczaniu nowych form leczenia

1. Formy podawania: Oprócz dożylnych wlewów ketaminy, badania nad innymi formami podawania, takimi jak spraye do nosa z esketaminą, mogą zwiększyć dostępność i wygodę leczenia.
2. Personalizacja terapii: Dalsze badania mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia, jak dostosować dawkowanie i schemat leczenia do indywidualnych potrzeb pacjentów.

Badania i ewolucja wiedzy

1. Długoterminowe efekty: W miarę prowadzenia długoterminowych badań, będzie można lepiej zrozumieć wpływ ketaminy na zdrowie psychiczne w dłuższej perspektywie.
2. Integracja z innymi terapiami: Badania nad połączeniem ketaminy z innymi formami terapii, takimi jak terapia poznawczo-behawioralna, mogą przynieść nowe strategie leczenia depresji.

Wyzwania i potencjalne zagrożenia

1. Kwestie regulacyjne: Dalsze badania i rozwój terapii ketaminowej będą wymagały nawigacji w ramach systemów regulacyjnych i zdrowotnych, aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentów.
2. Ryzyko nadużywania: Ważne będzie monitorowanie i zarządzanie potencjalnym ryzykiem nadużywania ketaminy, zwłaszcza w kontekście jej właściwości dysocjacyjnych i psychodelicznych.

Edukacja i świadomość społeczna

1. Zwiększenie świadomości: Edukacja społeczna na temat korzyści i ryzyka leczenia ketaminą jest kluczowa w kształtowaniu percepcji i akceptacji tej terapii.
2. Współpraca z profesjonalistami zdrowia psychicznego: Wzmocnienie współpracy między lekarzami, psychiatrami, psychologami i innymi specjalistami zdrowia psychicznego może przyczynić się do bardziej holistycznego podejścia do leczenia depresji.

Leczenie depresji ketaminą w Polsce, choć wciąż w fazie rozwoju, już teraz przynosi nadzieję wielu pacjentom. Rozwój klinik ketaminowych oraz dalsze badania i innowacje mogą uczynić tę terapię jeszcze bardziej dostępną i skuteczną. Jednakże, ze względu na potencjalne ryzyko i skutki uboczne, ważne jest, aby pacjenci dokładnie konsultowali swoje decyzje z doświadczonymi specjalistami w dziedzinie zdrowia psychicznego.

Źródła:

1. Anand, A. (2023). Ketamine found effective in treating severe depression. Massachusetts General Brigham. Dostępne na: Harvard Gazette.
2. Krystal, J. (2023). How Ketamine Drug Helps with Depression. Yale Medicine. Dostępne na: www.yalemedicine.org.
3. Marcantoni WS, Akoumba BS, Wassef M, Mayrand J, Lai H, Richard-Devantoy S, Beauchamp S. A systematic review and meta-analysis of the efficacy of intravenous ketamine infusion for treatment resistant depression: January 2009 – January 2019. J Affect Disord. 2020 Dec 1;277:831-841. doi: 10.1016/j.jad.2020.09.007. Epub 2020 Sep 7. PMID: 33065824.
4. Hess EM, Riggs LM, Michaelides M, Gould TD. Mechanisms of ketamine and its metabolites as antidepressants. Biochem Pharmacol. 2022 Mar;197:114892. doi: 10.1016/j.bcp.2021.114892. Epub 2021 Dec 27. PMID: 34968492; PMCID: PMC8883502.
5. Centrum Psychomedyczne Phoenix. (2023). Ketamina dożylna (wlewy) – leczenie depresji lekoopornej.
6. MindHealth. (2023). Wlewy z ketaminy – leczenie depresji lekoopornej. Dostępne na: mindhealth.pl.
7. Nowy program lekowy w depresji lekoopornej od 1 lipca. Będzie refundacja esketaminy. (2023). Rynek Zdrowia. Dostępne na: www.rynekzdrowia.pl.